Alles wat je wilt weten over LEGO-modelvliegtuigen

De release van LEGO's nieuwe iconische Concorde-set maakte ons enthousiast over modelvliegtuigen in LEGO-sets, dus we doken in de archieven om te kijken wat er eerder was.

Net als in onze vorige artikel over modelschepen, zullen we het niet hebben over minifiguursets met vliegtuigen (daar zijn er VEEL van!). In plaats daarvan zullen we ons richten op modellen van echte vliegtuigen. We beperken ons ook tot vliegtuigen met vleugels, helikopters bewaren we voor een andere dag.

Dus, hoe ver moeten we terug in de tijd om de eerste vliegtuigset te vinden? Het antwoord zal je misschien verbazen...

De vroege dagen

Al in 1950 liet een set met alleen 2x4 stenen een afbeelding zien die vaag op een vliegtuig leek. Dit was in de tijd voor buizen en koppelingskracht! Je kunt dit echter geen model van een vliegtuig noemen. Toen, in 1961 (of 1962? Brickset en Peeron zijn het daar niet mee eens) bracht LEGO set 311 uit, een speciale set met vliegtuigen. De set bevatte zeer rudimentaire vormen, maar het was een duidelijke verbetering ten opzichte van 1950, en dankzij de introductie van de buizen onder de stenen waren deze vliegtuigen swooshbaar.

Toen werd in 1965 set 320 uitgebracht: een model van LEGO's eerste bedrijfsvliegtuig, een Piper PA-23-250. De lengte en spanwijdte zijn proportioneel en suggereren een schaal van 1:40. De romp is iets te smal en hoog, maar de kleurstelling is duidelijk overgenomen van de OY-FAV.

De jaren 70 - Het tijdperk van de klassiekers

Het verhaal gaat verder in 1970 met de vreemd genaamde set 346 'Jumbo Jet', die duidelijk een Concorde is. Het is ook vreemd dat terwijl Concorde een samenwerking was tussen de Fransen en de Britten, de set werd geproduceerd door Samsonite en alleen in de VS werd uitgebracht.

Een ander vreemd iets is de breedte. Zonder jumper plates was er maar één manier om de staartvin in het midden van de romp te krijgen... en dat was door hem drie noppen breed te maken, dus dat deden ze. Gezien het feit dat alles in die tijd 4, 6 of 8 noppen breed was, was dit vrij ongebruikelijk. Hoewel het er nu misschien grof uitziet, denk ik dat de ontwerper het behoorlijk goed heeft gedaan gezien het onderdelenpalet van die tijd.

De Jumbo Jet/Concorde-set moet goed hebben verkocht, want het was het begin van een golf aan vliegtuigsets in de jaren 70, te beginnen met de Sud Aviation Super Caravelle. Eerst verkrijgbaar in 1972 als promotionele set 1550 voor de Deense luchtvaartmaatschappij Sterling, een jaar later gevolgd door een merkloze versie in set 687. Hoewel officieel merkloos, lijkt het logo op de staart geïnspireerd te zijn door de Nederlandse luchtvaartmaatschappij Martinair (meer hierover later). Beide vliegtuigen hadden een bedrukte staartvin en gebruikten dezelfde bedrukte 2x4 stenen met een rode streep en vier ramen.

In 1974 ging LEGO terug naar Sterling voor inspiratie (of Sterling kwam terug naar LEGO) en dit keer was het onderwerp de Boeing 727. Het was een moderner vliegtuig met meer en kleinere ramen, dus werd er een nieuwe print ontwikkeld. Helaas was de nieuwe print nog niet klaar toen ze de foto voor de instructies maakten, dus het toont een ontwikkelingsmodel met de raamprints van de Caravelle. De afbeelding op de doos gebruikt de juiste raamprint.

Deze set gebruikte een gloednieuw element voor de staartvin die was bedrukt met het Sterling-logo. Toen de Boeing 727 twee jaar later opnieuw werd uitgebracht als promotionele set 1560 voor Lufthansa, werd de staart in het blauw geproduceerd en dit keer was het logo een sticker (waarschijnlijk omdat het op dat moment niet werkte om geel op blauw te printen). Hoewel deze set er hetzelfde uitziet, is de bouw iets anders. De Lufthansa-kleurstelling vereiste dat de streep met de ramen op het onderste derde deel van de 2x4-stenen moest zitten in plaats van in het midden, dus een rij platen en een rij stenen zijn van plaats verwisseld.

De 727 had nog één uitje als een gewone set, maar in de kleuren van JAL in set 698, teruggaand naar de originele bouw met witte stenen met de ramen in het midden.

Ondertussen bracht LEGO in 1974 ook set 657 uit. Brickset noemt het "Aircraft", terwijl de Britse catalogus van 1974 het "Executive Jet" noemt. Die naam kan een hint zijn naar de inspiratie voor deze set die er heel anders uitziet dan de Caravelle, ondanks dat dezelfde raamprint wordt gebruikt. Die vorm was twee jaar later veel logischer in set 455 "Learjet".

Deze set heeft dezelfde algehele vorm als 657, maar de motoren zijn naar voren verplaatst en er worden doorzichtige platen gebruikt in plaats van de geprinte ramen. Dit model is hoogstwaarschijnlijk gebaseerd op LEGO's eigen bedrijfsjet, een witte Learjet 25.

Deze twee sets laten ons met een aantal vragen achter: Waarom werd de generieke versie als eerste uitgebracht, in tegenstelling tot de Caravelle en Boeing 727 waar de merk-/promotieversie als eerste kwam? Waarom gebruikte de eerste versie de geprinte ramen van de Caravelle? Waarom werd de witte versie vier jaar nadat LEGO zijn echte Learjet had verkocht uitgebracht? Waarom was het een release die alleen in de VS werd uitgebracht (volgens LEGO-fan en casual historicus Gary Istok - er wordt er niet over gesproken op Brickset)? We zullen het waarschijnlijk nooit weten.

Naast deze moderne vliegtuigen produceerde LEGO in 1976 ook twee historische exemplaren. De eerste was 1562, een andere promotieset van Lufthansa. Het was een vrij primitieve dubbeldekker, waarschijnlijk geïnspireerd door Lufthansa's eigen Antonov AN-2.

De tweede, set 661 in Europa en set 456 in de VS, was gebaseerd op de beroemde Spirit of St. Louis, het vliegtuig van Charles Lindbergh dat de eerste non-stop transatlantische oversteek van New York naar Parijs maakte. Beide modellen hadden grijs moeten zijn om trouw te blijven aan hun respectievelijke prototypes, maar dat was nog geen populaire hoofdkleur voor sets. Het Lufthansa-vliegtuig werd blauw gemaakt, terwijl de Spirit geel was. De kleur was echter niet het enige probleem; het heeft ook de verkeerde propeller en de vleugels zijn veel te klein. Dat betekent dat het toen niet echt een schaalmodel was, maar dat stoorde mij als zevenjarige niet echt.

Het Legoland-luchtvaartthema eindigde in 1978 met nog drie promotionele sets. De eerste is set 1555, de laatste samenwerking met Sterling. Dit keer is het een dubbeldekker met registratie OY-VET. Hoewel het een mooi vliegtuig is, is het waarschijnlijk niet gebaseerd op een echt vliegtuig. Ik heb geen bewijs gevonden dat Sterling ooit een dubbeldekker heeft gehad, en er is nooit een vliegtuig geweest met de registratie OY-VET.

Hierna volgen twee sets die zijn geproduceerd voor de Nederlandse chartermaatschappij Martinair. Beide sets delen de verzonnen registratie PH-MAH. Het kleine propellervliegtuig is een model van een Cessna 402B. Het echte vliegtuig had registratie PH-MAZ. Het is het vliegtuig dat u op Wikipedia ziet, alleen in zijn nieuwe kleurstelling nadat het aan de Nederlandse Rijkswaterstaat is verkocht.

De jet is een McDonnell Douglas DC-9. Voor deze set is een speciale window print gemaakt. Deze is vergelijkbaar met de vorige, maar de kleurenband is breder. Omdat er geen staartstuk in de juiste vorm beschikbaar is, hebben beide sets staartvinnen van stenen. Het werkt op de Cessna, maar op de schaal van de jet ziet het er een beetje lomp uit.

De jaren 80 en 90 - Een lange wachttijd

Na de bonanza in de jaren 70 kwam de vliegtuigproductie van LEGO tot stilstand. Tien jaar na de Martinair-sets kwam er een promotieset van Air Canada. Mogelijk bedoeld om op een Boeing 767 te lijken, maar de verhoudingen zijn meer dan een beetje cartoonachtig; de staartvin en vleugels zijn te klein of de romp te groot. Het is een minifiguurvliegtuig zonder de minifiguren. In hetzelfde jaar bracht Technic ook zijn eerste vliegtuigset uit, een generiek propellervliegtuig.

In de jaren 90 kwam het dichtst bij een modelvliegtuig een deel van Model Team-set 5591 Mach II Red Bird Rig, maar de betreffende vogel was een generieke showjet, niet gemodelleerd naar een echt vliegtuig. Er waren nog wat meer Technic-vliegtuigen, maar allemaal generiek en meestal niet erg interessant.

In 1999. De LEGO-groep begon met het maken van Star Wars-sets en het jaar daarop brachten ze twee enorme sets uit, waarmee ze de inmiddels beroemde Ultimate Collector Series startten. Dit was een duidelijk teken dat ze het potentieel zagen om sets aan volwassenen te verkopen. Ook produceerden ze dat jaar een Lady Liberty-beeld (3450) en een opgeschaalde minifiguur (3723). Toen kwam in 2001 uit het niets set 3451 Sopwith Camel, een gevechtsvliegtuig uit de Eerste Wereldoorlog.

Dit was een echt schaalmodel van een echt vliegtuig. De schaal, 1:15, is veel groter dan alle eerdere vliegtuigsets. Een jaar later werd set 10024 Red Baron uitgebracht op dezelfde schaal. Dit is een ander gevechtsvliegtuig uit hetzelfde jaar, 1917: de Fokker Dr.I triplane.

Voor het volgende deel in de serie keerde LEGO terug naar het begin van de menselijke vlucht met de Wright Flyer, het vliegtuig waarmee Orville Wright voor het eerst 120 ft vloog... of iets meer dan de helft van de lengte van een Boeing 747!

Voor dit vliegtuig was de lengte ongeveer even groot als de vorige twee, maar de spanwijdte was veel te klein met slechts 68 noppen. Om op schaal te zijn, zou de spanwijdte 120 noppen moeten zijn. Een grappig detail: toen het werd uitgebracht, had deze set meer Technic-schakels dan welke Technic-set dan ook (exclusief Dacta en service packs). Twintig jaar later is dat aantal overtroffen door het Haunted House, twee Roller Coasters en de Razor Crest UCS-set - er is nog steeds geen Technic-set met meer schakels.

Een paar jaar later ging LEGO naar het andere uiterste met set 10177, gebaseerd op de toen nog niet uitgebrachte Boeing 787 Dreamliner op schaal 1:87 (met een respectabele lengte van 82 noppen met een spanwijdte van 86 noppen), maar dat was voorlopig het laatste grote vliegtuigmodel.

In 2007 startte Creator hun serie 3-in-1 vliegtuigsets met 4953 Fast Flyers. Dit model lijkt losjes gebaseerd op een F-14 Tomcat. Om er zeker van te zijn dat het niet op de militaire straaljager lijkt, heeft het de kleuren van een fictief show-squadron. Het type vliegtuig en de grootte van de set variëren, maar de 3-in-2-serie gaat tot op de dag van vandaag door, de laatste aflevering tot nu toe is set 31126 Supersonic Jet uit 2022.

2010 - De vervolgen

De jaren 2010 begonnen met twee exclusieve vliegtuigsets voor de opening van de LEGO Store. De ene was een anoniem vrachtvliegtuig (misschien een Boeing C-17?) en de andere was een bekender onderwerp, de Spirit of St. Louis. Deze keer is de kleur correct in voornamelijk grijs, maar ondanks dat het bijna twee keer zoveel onderdelen bevat, is het eigenlijk kleiner dan de set uit 1976. (Je vraagt ​​je af waarom ze deze set niet hebben bewaard voor de opening van de West County Center-winkel. De Spirit was tenslotte vernoemd naar Charles Lindberghs geboorteplaats St. Louis, MO.)

Het volgende model dat opnieuw werd bekeken, was de Sopwith Camel in 2012. Set 10226 heeft andere kleuren dan 3451 plus werkende besturing! De stick in de cockpit beweegt daadwerkelijk de vleugelrolroeren en staartkleppen. Als bonus was er ook een polybagversie van 65 stuks.

Ook in 2012 creëerde LEGO de meest exclusieve set op deze lijst met een model van het oude Piper-bedrijfsvliegtuig voor de LEGO Inside Tour-set van dat jaar. In 2015 werd een exemplaar van set 4000012 verkocht voor $ 4.350 op eBay en in 2020 werd er een verkocht voor € 3.050 op Catawiki. Er staat er momenteel een tweedehands op eBay voor slechts $ 2.500.

Voor het laatste vliegtuigmodel in dit decennium keren we terug naar Lufthansa. Set 40146 is een van de kleinste sets in dit overzicht, en ironisch genoeg is het een model van de Airbus A380, 's werelds grootste passagiersvliegtuig.

De jaren 20 - De terugkeer van...

De jaren 2020 begonnen bijna met het eerste Technic-model van een echt vliegtuig, maar set 42113 Bell-Boeing V-22 Osprey werd op het laatste moment geannuleerd. In plaats daarvan was het eerste model in de jaren 2020 set 40450, een eerbetoon aan Amelia Earhart en haar Lockheed Vega 5C. Het model is op een schaal van ongeveer 1:50, vergelijkbaar met de eerste Spirit of St. Louis-set, maar omdat het 45 jaar later is gemaakt, is het gedetailleerder. De set bevat ook een minifiguur van Amelia.

Dit brengt ons bij 2023 en de release van de enorme set 10318, de iconische Concorde. Met een lengte van iets meer dan een meter (3'5") en meer dan 2000 onderdelen is dit met gemak de grootste vliegtuigmodelset tot nu toe - en op basis van recensies lijkt het een fantastische set om te bouwen.

Net als de Dreamliner is de kleurstelling die van de demo van de fabrikant in plaats van die van een van de twee klanten, Air France of British Airways. Ik vermoed dat het te duur zou zijn geweest om onderdelen voor beide luchtvaartmaatschappijkleurstellingen toe te voegen, en ze konden niet kiezen tussen de een en de ander.

En daar zijn we dan. In bijna 60 jaar heeft LEGO modellen geproduceerd van 's werelds eerste, grootste en snelste vliegtuigen, evenals enkele minder bekende in alle maten en schalen variërend van 1:15 tot 1:500.

Epilogue

Oké, we zeiden geen minifigurensets, maar we gaan een uitzondering maken voor Indiana Jones. In 2008 leidde de release van de vierde Indy-film Kingdom of the Crystal Skull tot een aantal sets, waaronder 7628 Peril in Peru, die een hele mooie Douglas DC-3 bevat. Hoewel hij een beetje klein is (de schaal is ongeveer 1:65, terwijl 1:40 als minifiguurschaal wordt beschouwd), zijn de verhoudingen behoorlijk goed voor een speelset.

In de tweede golf in 2009 hebben we set 7683 met een vliegende vleugel. Het is geen geweldige gelijkenis met het vliegtuig uit de film, dat zelf een verzonnen filmrekwisiet was. Genoeg daarover gezegd. Er was nog een andere set, 7198 Fighter Plane Attack, die twee vliegtuigen bevatte. Eerst is er het vliegtuig dat Indy en zijn vader van de zeppelin stelen. Dit zou een Bücker Bü 131 moeten zijn, maar het daadwerkelijke vliegtuig dat in de film wordt gebruikt, is een Belgische Stampe et Vertongen SV.4C. Voor een minifigurenset is hij eigenlijk iets te lang en zijn de vleugels wat kort, maar hij is herkenbaar.

Het tweede vliegtuig is het vliegtuig dat de Joneses achtervolgt. Het zou een Duitse Messerschmitt Bf 109 moeten zijn, maar uit noodzaak gebruikte de studio een Zwitserse Pilatus P2 in de film. Dit model is ook te groot voor minifiguren, maar dat komt waarschijnlijk door het mechanisme voor de party trick: druk op de cockpit en de vleugels springen eraf. Het model in de set is gebaseerd op de P2, maar heeft de juiste propeller voor een Messerschmitt.

Met de release van de vijfde Indiana Jones-film dit jaar, is er een nieuwe golf van Indy-sets en een daarvan, set 77012, bevat een nieuwe versie van de Pilatus P2. Deze set toont een latere scène in de film waarin het een auto achtervolgt, dus er is maar één vliegtuig in deze set. De lengte is deze keer perfect, maar de spanwijdte had zes noppen breder moeten zijn. De propeller is weer verkeerd (vier bladen deze keer), de uitlaten zijn overdreven en die noppenschieters op de vleugels helpen niet, maar het is nog steeds een veel beter model dan het eerste. (Oh, en het hakenkruis op de staartvin ontbreekt, gelukkig... in tegenstelling tot wat concept art uit 2009.)

Hier eindigt de diepe duik in de archieven. Tijd om op adem te komen. Waar gaat het verhaal van LEGO-vliegtuigmodellen naartoe? Wordt dit het begin van een nieuwe reeks releases zoals 20 jaar geleden? We zullen gewoon moeten wachten om erachter te komen.